«Dantzaz-en dramaturgia erakunde gisa landu nahiko nuke»
Nola hasten da zure harremana Dantzaz-ekin?
Lehenengo aldia 2016ko hasieran izan zen, Biarritzera joan eta gutxira. Ez nuen Dantzaz-en existentzia ezagutzen eta, bere webgunea begiratzean, entitate interesgarria dirudiela ikusten dut, Jone San Martin edo Hilde Koch bezalako jendearekin lan egin duela. Kanpoan egon naizen denboran horrelako proiektu bat sortu ahal izatea baloratzen dut. Adriana Pousekin elkartzen naiz Dantzaguneko pasilloetan. Erakundea Donostia 2016 Europako Kultur hiriburutzarekin elkarlanean ari zen ikerketa-lan batean, eta Dantzaz-eko 12 dantzariekin astebetez lan egitea proposatu zidan. Oso interesgarria izan zen. Harritu ninduen oso talde kohesionatua ikusteak, maila oso desberdinekin, gogoz, errespetuz eta lan egiteko gogoz. Iradoki zidan ideia horren atzean lan handia zegoela hori lortzeko.
Bigarren abentura, Iruñean, Villavesa (hiriko garraio publikoa) baso txiki batera eramateko ideiarekin, baita Nafarroako Parlamentuan ere, pieza espress bat sortzea izan zen. Gustatu zitzaidan lanak, dantza maila sozialean ikusteaz gain, politikan ere ikustaraztea, Dantzaz-en misioaren parte ere badela uste baitut. Denbora gutxian, Adrianak Eresoinkaren itzalak lanaren estreinaldira gonbidatu ninduen. Anglet-eko Quintaou Aretoan aurkeztu zen sorkuntza berezi hori, eta beste sorpresa bat hartu nuen. Izan ere, jende berri asko zuen taldea zen, baina hilabete batzuk lehenago ezagutu nuenaren kohesioari eta ezaugarriei eusten zien. Hainbat lekutatik eta maila desberdinetatik etorritako jendea, baina oso denbora gutxian seriotasuna, konpromisoa, zorroztasuna edo errespetua bezalako alderdiak lantzen dituztenak; denak lanaren funtsa. Badirudi hori lortzea benetako oparia dela eskualdearentzat, eta beren nortasunari eusten diotela, askotariko ekintzak eta kalitate eztabaidaezina eginez.
Hirugarren fasean, egituran sartzen naizenean, Atalak koordinatzea proposatzen didate. Lehenik eta behin, akonpainamendu- eta dokumentazio-lanetan, eta, gero, koordinazio orokorrean. 14 urtez aritu nintzen koreografia zentro batean lanean, eta hezkuntza eta ikerketaren atala eramaten nuen. Nire esperientziak oso hierarkikoak ziren erakundeetan eman ziren, non artista/zuzendaria ikastetxea zen. Pixka bat nekatuta nengoen zentroen tipologia horrekin, hierarkia eta ego oso markatuak neuzkan. Dantzazera iritsi nintzenean, lana, entzutea, trukea eta egitura horizontal eta transbertsalarekin egin nuen topo, eta eroso nago. Egunero egiaztatzen dut ez dela kasualitatez, baizik eta gerentzia baten asmoa dagoela atzean. Bere zeregina gertatzen dena ulertzeko etengabeko hausnarketan oinarritzen da, uztaren alde oso femeninotik, kapitalismo basatiaren garai hauetako eskuzabaltasunetik bereziki.
Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak babestutako proiektua izateaz gain, tandem baten lan etengabea eta nekaezina ere badago, dantza-ikasketetan gorputzarekin egiten den lanaren egunerokotasuna eta zorroztasuna uztartzen dituena, Adrianan pertsonalizatua, berrikuntzarekin, entzutearekin, egiten jakitearekin, zaintzearekin, elkar ulertzearekin eta aliantzak bilatzearekin, Fernandorengan pertsonalizatua. Hori Dantzaz da niretzat. Hasieratik sentitu naiz eta harrera ona sentitzen dut egin dezakedana entzutetik eta errespetatzetik, eta Atalak programan sartu nintzenetik estimatzen dut profesionalki garatzen jarraitzen dudala.
Niretzat, gainera, Atalak potentzial handiko proiektua da, sektorera egokituz joan dena, betiere gonbidapenek ematen dituzten begirada freskoekin, galderak, proposamenak eta hausnarketak sorrarazten dituztenak, eta horrek haztea dakarrena. Nire aldetik, laborategiaren eta ikerketaren ideia gauzatu dut – Uste dut mugarri bat dela eskualdean –, sarea osatzen duten erakundeek onartua gainera. Dantzaz-en beste urrats bat da, inguratzen duen ekosistemara oso modu aberasgarrian egokitzeko.
Zer eman dizu Dantzazek eta zer ekarri diozu Dantzazi?
Alde batetik, sendatze zati bat egon da: beste modu batera lan egin daitekeela berretsi dut. Dantzaren egitura orokorra oso hierarkizatua da, oso maskulinoa, oso egozentrikoa) Dantzaz-ek baieztatu didanez, denbora asko behar zuen zerbait existitzen da. Bere egituran ez dago artistaren sinaduraren egozentrismo hori, eta horrek lasaitasuna eta lanerako espazio libreagoa ematen dit. Nire eguneroko bizitzan aurrera egin dezaketen metodologiak eta ikerketa- eta dokumentazio-ildoak garatzeko aukera ematen dit. Gainera, gero aplikatzeko zer funtziona dezakeen ikusteko aukera ematen dit. Euskal Herriko sektorea ezagutzeko aukera ere ematen dit, kontaktu-sare benetan aberasgarria sortzeko.
Gainera, denetarik egin behar izan dut -horixe egiten da Dantzaz-, koordinatzeak zeregin piloa eskatzen baitu. Nire eskumenen barruan aurrekontuak, komunikazioa eta ekoizpena egin ditut. Oso positiboa da, hazteko eta nire ezagutzak zabaltzeko aukera ematen didalako, betiere laguntzarekin eta lasaitasun handiz, akatsaren beldurrik gabe, betiere aurrera egiteko ideiarekin.
Dantzazen dramaturgiarekin zerikusia duten proiektuak garatzen jarrai dezakedala uste dut. Egiten dena ez da "diru bat daukadalako", baizik eta sektorearen eta Dantzaz osatzen duten pertsonen beharrizan berriei erantzuten saiatzen da. Zer ikusten ari zara? Zuregandik ikusi behar dut nora joan nahi duzun ulertzeko, eta horixe egin dut dantzari gisa egin dudan ibilbidean koreografoen begiradan. Adrianak estudioan egiten duen lana eta Fernandoren lana orekatu ditzakedan sentsazioa dut, proiektuak garatzeari dagokionez. Lehenengoak abiadura eta behin-behinekotasun oso zehatzak ditu, eta bigarrenak, berriz, oso erritmo ezberdina, erakundearentzat berarentzat lan dramaturgikoa.
Zure ustez, nora joan beharko luke Dantzazek?
Dantzaz ulertzeko nire galderak dantza-estudiora eramaten nau beti: dantzaz interpreteak profesionalizatzeko egitura da ekosistemak behar duena? Kanpotik etorritakook gauza pilo bat behatzen dugu geure begirada arrotzaz. Batzuk egiteke daude, eta zergatik ez diren gauzatu galdetzen diozu zeure buruari, baina denborarekin konturatzen zara ez direla egin zailtasun asko dituztelako. Une honetan zalantza gehiago ditut profesionalizazioaren misioaren beharrari buruz, edo hezkuntza-munduaren eta lanbide-munduaren artean ibiltzeari buruz.
Dantza hezkuntza-sisteman dugu, Dantzerti sariari esker, eta graduondokoak edo masterrak izan beharko genituzke ikasleen irteera profesionala ahalbidetzeko. Izan ere, Dantzaz-ek zeregin asko ditu bere misioan, interpreteak profesionalizatzen jarraitzen baitugu, ekoizten eta biratzen, bitartekaritza promulgatzen, eta, ondorioz, Outreach-a bultzatzen.
Garai hauetan, esperientzia pertsonala edo partaidetza pil-pilean daudenean, amateurra denaren eta artea gizartearentzat ulertaraztearen artean aurkitzen gara, nahiz eta hezkuntza sisteman sartu gabe egon. Europan, aldiz, horiek dira hitz gakoak eta Dantzazek esperientzia zabala du lehia hauetan. Agian, 20 urteko esplorazioaren atzera begirakoa egiteko unea izango da, gure jakintza guztia transmititu ahal izateko erabiltzen diren metodologiak eta bideak erakusteko. DAGAZ sarea ere horixe da, sentsibilizazioan eta parte-hartzean lan egiteko ahalegin bat da.
Nire ustez, oso interesgarria izango litzateke lan-ildoak dokumentazioan eta metodologia berrien eta Dantzaz-ek denbora honetan guztian egin dituen proiektuen ikerketan ardaztea. Kontuan izan behar da oso gutxitan ebaluatzen direla bitartekaritza-proiektuak. Hala ere, maiz eskatzen zaizkigu. Emaitzei buruzko interesa pizteko eta haien benetako eragina ezagutzeko garaia da. Hala, nire ustez, egokia da gure proiektu guztiak neurtu, kuantifikatu eta balioetsiko dituen azterlan on bat abian jartzea, lortutako emaitzak zehatz-mehatz ezagutzeko. Interesgarria litzateke xehetasunez zatitzea, gero jendarteratzea, gure prozesuetan berrikuntzak egiteko; eta, bide batez, Dantzazek urte hauetan egin du hori.
Azpimarratu nahi dut Dantzaz ia denetik saiatu dela 20 urte hauetan. Koreografia-ekoizpenean froga daitekeena egin da: eta esperimentatu egin da tokian-tokian eta nazioartean, aliantzetan, formatuetan, tokian tokiko lekuetan Orain, uste dut iritsi dela garaia guztia birpentsatzeko, Dantzazek bere inguruan sortzen ari denarekin lotuta zer ekintza egiten dituen eta ekosistemak proposatzen dituen ildo berri horiekin nola bizi den aztertuz. Oso gogor lan egin da 20 urte hauetan, eta orain ere, badakigu, elkarrekin, oso gogor. Eta argitalpen hau hasiera da.