Irudikatu behar dugu zer-nolako gelak egon beharko liratekeen koreografia-sorkuntzako prozesuak hartzeko eta laguntzeko etxe ideal horretan
Kontaiguzu nolakoa izan den Dantzaz-ekin izan duzun harremana, noiz, zer harreman mota izan da, zer ekintza egin dituzu?
Barañain Auditorioko zuzendari nintzenean Dantzaz programatzen ohi nuen, dantza programaziorako kalitatezko proposamen gisa eta, gainera, Bigarren Hezkuntzako publikoarekin lan egiteko tresna handi gisa. Lotura handia genuen bi erakundeen artean -Auditorioak Nafarroako dantzarako erreferente izan nahi zuen- eta mugaz gaindiko hainbat proiektu aurkeztu genituen, baina ez zuten arrakastarik izan.
Filgi Claveriek, orduan zuzendari nagusia zenak, bere postua utzi behar zuen eta bera ordezkatzeko proposatu zidan. 2011n Filgirekin batera lan egin nuen, baldintzak betetzen baziren, 2012an lanean hasteko, eta horrela izan zen. 2008ko krisi handiaz geroztik, Dantzazek zailtasun ekonomikoak zituen bere diru-laguntzetan murrizketa batzuk jasateagatik, eta beharrezkoa zen beste diru-sarrera batzuk bilatzea, beste lan ildo batzuk, azken batean, bere egitura birdefinitzea. Gainera, erakundeak zalantzan zeuden, ahots kritikoak zeuden Dantzaz-ekin, Artelekun uholde handia gertatu eta gutxira, eta oraindik ordenagailurik eta artxiborik gabe geunden... Hau izan zen nire hasiera Dantzaz-en.
Dantzaz-en misioa sentsibilizazioarekin hasi zen, eta enplegurako bidea hartu zuen: dantzari gehienek Europa osoko konpainietan lortzen zituzten kontratuak. Ez geunden eroso "konpainia gaztea" etiketarekin, ez baikenuen prestakuntza-erakundetzat hartu nahi, profesionalizaziotzat baizik. Oinarrizko ezberdintasun bat dago: dantzariek Dantzazeko egonaldiagatik kobratzea nahi dugu, ez harengatik ordaintzea. Eta, jakina, eszenatoki batera igotzen badira, artista gisa lan-kontratua izan behar du.
Denboran zehar, Dantzaz oso modu organikoan garatu da, baita trantsizioan eta Zuzendaritza Nagusiaren aldaketan ere. Filgik alde egin zuen, baina Dantzaz-en misioa eta oinarria mantendu egin da, Adrianak pertsonifikatuta eta bere ibilbideari, jakinduriari eta dantzari eta koreografoekin egindako artisau-lanari esker. Nire sarrerarekin, “heltzen den berria” norbaiten ikuspegitik eta ikuspegi estruktural eta instituzional batekin, galdera asko eta proposamen batzuk ekartzen nituen. Erakundeekin adostu behar zen zer egin behar genuen eta zer bide hartu. Proposatzen genuen funtsezko dilema hauxe zen: "Dantzaz-eko dantzari batek kontratu bat jasotzen du konpainia batekin eta gaur joan behar du, nahiz eta bihar ikuskizun bat izan Dantzaz-ekin. Zer egiten dugu, joaten uzten diogu edo emanaldia egitera behartzen dugu? ". Lehentasuna argia zen: joan egin behar zuen. Lehentasun horrekin, lan-ildo bat argitu genuen: enplegua bultzatzea. Eta Euroeskualdeko dantzari oso gazteekin, MugiZ sortu genuen, beka berezi batzuen bidez Dantzaz-en sartu genituenak. Horren ondorioz, Dantzazeko ia dantzari guztiak Euroeskualdetik etortzen dira gaur egun.
Sektorearen beharrak aldatuz joan dira. Dantzariak profesionaltasunera bultzatzen ditugu, baina enplegua, urria izateaz gain, prekarizatu eta zaildu egiten da. Iraupen luzeko kontratuetatik, proiektuengatiko, autoenpleguagatiko eta autoabusuagatiko kontratuetara igarotzen gara... 2014an harritu egin gintuen dantzari ohi asko gure goizeko dantza klaseetara etortzen zirela ikusteak, irekiak eta doakoak baitira. Italiatik, Norvegiatik eta Frantziatik zetozen! Merkeagoa zitzaien Donostian dantzari mantentzea haien hirietan baino, eta audizioei aurre egiteko prestatzea, euskal koreografoen proiektuetan parte hartzeaz gain. Urteak joan urteak etorri, euskal koreografoak derrigorrezko erbestetik zetozen -kanpoan trebatu dira eta kanpoan lan egin dute-, eta horrekin gero eta euskal konpainia eta ekoizpen gehiago genituen. Gure asmoa ez da lehiatzea, lankidetzan aritzea baizik. Gure formatua gero eta ezohikoagoa bihurtu zen (10-12 dantzari), eta gure misioa ekoizpen formatu hori biran eskaintzea izan zen.
Dantzariei dagokienez, "BoomieZ" proiektua sortu zen, Dantzazera itzultzen ziren dantzari ohi horiek baliatuz, proiektu zehatzetan lan egiteko, biretan eta sorkuntzetan laguntzeko, eta tokiko koreografoei dagokienez, gero eta ugariagoak, Dantzazekin lan egiteko aukera eman behar genien. Hasieran dantza-kluba izan zen, eta bertako artistekiko interakzio hori sortu eta gonbidatzen zen. Orain Atalak da, proiektu-sare handi bat, eta, nire ustez, etorkizun ilusionagarria du.
Nola definituko zenuke Dantzaz? Zer da Dantzaz zuretzat?
Dantzaz, Dantza Garatzeko Elkartea da gure izena, eta Frantziako zentro koreografiko baten eredutik, sektorea babesteko eta garatzeko sistema berri bat garatu dugu. Gure lurraldearen ezaugarriak kontuan hartu ditugu, sorkuntzan eta ekoizpenean lan egiten dugu, enplegagarritasunean eta sektorearen sorkuntzan, nazioartekotzean eta komunitatearekin eta bitartekaritzarekin lotuta. Bitartekaritzari dagokionez, hasieran sentsibilizazio-kanpaina tradizionaletan oinarritzen ginen, eta horietan eskolak eta institutuak bisitatzen genituen tailer koreografikoekin, gero ikastetxe horiek antzokietako eskola-saioetan hartzeko. Gaur egungo hezkuntza-sistemak eboluzionatu egin du, eta gero eta zailtasun gehiago ditu hezkuntza-programen barruan. Beraz, bide berriak asmatu behar genituen...
Lehenengoa, bitartekaritza-ekintzak dantzariek egitea izan zen. Dantzarien motxilak hainbat motatako esperientzia profesionalez bete nahi genituen, lan-merkatura ateratzeko orduan prestatuago egoteko. Oso gutxi egin genituen esperientzia pilotuak, ikastetxeekin lankidetzan aritu ginen eta 2016a eta Kultur Hiriburutza bezalako aukerak aprobetxatu genituen. Dantzaz-en ematen ziren sorkuntza prozesuak hartu nahi genituen lanerako oinarri gisa eta hezkuntza prozesuekin elkartzeko bideak bilatu. Horrela, beste pertsona eta erakunde batzuekin lankidetzan jarduteko bitartekaritza-lerro bat garatu da, alderdi askotan punta-puntakoa izaten ari dena.
Bigarrena ekoizpen moduak izan ziren. Koreografoak zuzenean gonbidatzeari utzi genion nazioarteko beste dantza-etxe batzuekin koprodukzioak egiteko, elkarren egoitzetan. Bost bat urteko lanaren ondoren, uste dut oso bide interesgarria ireki dugula. Etorkizunera begira, nazioarte mailan, gure kuradoretza garatzen jarraitu nahi genuke, nazioarteko erakundeekin lankidetzan arituta, sortzen ari diren artista gazteen alde, tokiko artistak nazioartekotzeko bideak irekitzen jarraitzeko. Atalei erreparatzen badiegu, ekoizpenaren eta biraren pisu erantsirik gabeko sorkuntzan zentratzeko aukera eman digula uste dut, eta gure Euroeskualdeko dantzaren errealitateari oso lotuta mantentzen gaitu. Horrela, esan dezakegu proba-gune moduko bat dagoela, eta ekoizpen-gune bat, non biran aterako dena definitzen dugun.
Berritu egin behar izan dugu, berrikuntza irekiera-espaziotzat hartuta, eta beste errealitate eta ikuspegi batzuekin lotzeko espaziotzat. Oinarrizko ideiak "konektatzea eta probatzea" izan dira. Horrela, ahal diren konexio guztiak baliatu ditugu pertsona eta erakunde berriak ezagutzeko eta elkarlanean aritzen probatzeko. Beti organikotasun handiz, gure esentziari uko egin gabe, eta inor bereari uko egitera behartu gabe.
Esploratu egin nahi dugu, bidea argi dagoen edo ez alde batera utzita, baita bidea dagoen ala ez kontuan hartu gabe ere. Paradoxikoki, orain pandemia eta konfinamendu garai batean gaude, eta ibilitakoari buruz hausnar dezakegu, asko baita, eta oraindik ibiltzeko dagoenari buruz, izugarri eta zirraragarria baita.
Bere existentzia garrantzitsua dela uste duzu? Zergatik?
Zalantzarik gabe. Interesgarria da egituraren kontzeptu berri hau marrazten jarraitzea, garapen artistikoa eta sektorearen garapena bateratzen dituen misio batekin. Egituran, prozesuetan, laguntzan... lagunduko duten erakundeak eta espazioak behar ditugu. Sorkuntzan laguntzeko kanpo-begiak izatea garrantzitsua da, eta, horrez gain, ekoizpenean, administrazioan eta finantzaketan, bitartekaritzan, banaketan... lagundu behar dugu, ez bakarrik kalitate artistikoari dagokionez, baita prozesuari dagokionez ere. Koreografoei beren proiektuak garatzen lagunduko dieten espazioak eta egiturak, beren motxiletan pisu guztia eraman behar izan gabe. Nazioartean ezagutu ditugun adibide oso inspiratzaileak daude, koreografia-sorkuntzako prozesuak hartzeko eta laguntzeko etxe ideal horretan zer gela mota egon beharko liratekeen irudikatzeko.
Etorkizunean pentsatzen badugu, nolakoa izatea gustatuko litzaizuke Dantzaz 2030ean?
Enplegu-zentro bat izan behar dugu, lana eskaintzeko misio argia duen gela bat duen etxe bat. Baina, kontuz, ez dugu aldi baterako laneko enpresa izan nahi. Lanbide Euskal Enplegu Zerbitzutik eta enpleguari laguntzeko Europako programetatik zuzenean datozen funtsak erabili beharko genituzke. Halaber, lan-munduan sartzen eta dantzako profesional gisa mantentzen laguntzea, horrek dakarren aldizkakotasuna kontuan hartuta. Etengabeko prestakuntzarekin zerikusia duena sortzaile eta dantzari hobeak izatearekin lotuta egotea, baina ekoizleak, banatzaileak eta argiztatzaileak ere prestatzea, proiektu bakoitzean diziplina anitzeko taldeak egiteko. Etengabeko prestakuntza, sektore osoari laguntzeko eta Enplegu eta Garapen Ekonomikoko aurrekontutik ateratzeko, ez Kulturakotik. Eta enplegua sortzeko modua kulturatik datozen funtsekin finantzatutako sorkuntza- eta ekoizpen-proiektuak sortzea eta laguntzea da, noski.
Uste dut Adrianak etxea margotzeko koloreetako bat izango litzatekeena pertsonifikatzen duela: eskuzabaltasuna. Nik aniztasuna eta irekitasuna gehituko nizkioke. Etxe hori toki- eta nazioarte-mailan konektatuta dago, eta bereziki komunitatearekin, bi oinarrizko tresnaren bidez: bitartekaritza, sortzen den sortze-prozesu bakoitzetik sortzen dena eta komunitatearekin konektatzen dena; eta dokumentazioa, dena izaten jarraitzeko oinarria eta, gainera, memoria (eta analisia) izan dadin sorreraren lehen egunetik.